Sztuka Egipska - zarys historyczny cz. 1

    Historia Egiptu dzieli się na trzy wielkie okresy: państwa starego lub starożytnego (od 2850-2000 p.n.e.), średniego (do 1500) i nowego (do 700). Potem w epoce późnej przychodzą podboje Persów, Greków, Rzymian, wreszcie Arabów w 7 wieku naszej ery. Kładą one kres kulturalnej i artystycznej, działalności Egiptu. Jego sztuka nie będzie już mieć powszechnego znaczenia - jakie miała pierwotnie.

    Słoneczna dolina Nilu, stanowiąca kontrast z pobliskimi pustyniami, żyzna, ukwiecona, opanowała wyobraźnię swych mieszkańców. Słońce uznano za główne bóstwo - Ra - wiosenne wylewy Nilu stały się symbolem odrodzenia życia przez boga Ozyrysa. "Pierwsi Egipcjanie orzekli, że dusza człowieka jest nieśmiertelna" - mówi Herodot. I ta mistyka wpłynęła na wiarę w życie pozagrobowe, przepełniając nią cywilizację Egiptu. Sama religia nie wykraczała poza dość prymitywny kult sił przyrody, tradycji plemiennych, legend reprezentowanych przez kasty kapłańskie. Zorientowanie się w owym egipskim panteonie bogów jest trudne. Stąd i formy sztuki egipskiej, jej ikonograficzna strona, przedstawiają sporo wątpliwości. Ponadto Egipt nigdy nie rozwinął spirytualistycznej koncepcji boga, co wystąpiło w Azji.

    Nie wiemy, kiedy zjawili się pierwsi mieszkańcy doliny Nilu, a zarazem pierwsi rolnicy. Czy było to w 6, czy 5 tysiącleciu przed n.e.? Czy początki sztuki egipskiej miały coś wspólnego z kulturami paleolitu i mezolitu, znanymi nam z obszaru Sahary? Odpowiedź w niedalekiej przyszłości przyniesie nam archeologia prehistoryczna.

    W starożytności wierzono, że Egipcjanie wynaleźli kalendarz dwunastomiesięczny ("wyczytali go z gwiazd"-pisze Herodot); że ołtarze, posągi i świątynie bogom wydzielili pierwsi i figury na kamieniach wyrzynali. Grecy je od nich pierwsi przejęli". To prawda, że przed rokiem 3000 Egipcjanie rozwinęli pismo hieroglificzne i stworzyli system nawadniania kraju przez kanały.

    Z czasem małe osady i państewka utworzyły dwa królestwa, dolnego i górnego Egiptu, a te z kolei zjednoczył w jedno państwo monarcha - faraon imieniem Menes (ok. 3000 p.n.e.). Faraonowie stali się absolutnymi władcami rządzącymi przy pomocy arystokracji, kapłanów i wojska, rolniczą ludnością i tłumami niewolników. Niewolnictwo umożliwiło olbrzymie przedsięwzięcia na polu architektury.

    Nieoceniony Herodot opowiada, że: "Cheops na wystawienie piramidy potrzebował dwudziestu lat. Wszystkim Egipcjanom kazał na siebie pracować. Jednym rozporządzono z łomów kamienia w górach arabskich włóczyć skały do Nilu, innym sprowadzone na łodziach przez rzekę rozkazał odbierać. Pracowało tak bez przerwy do stu tysięcy ludzi... Budowano zaś piramidę w kształt schodów..."

    Sztuka jest źródłem poznania historii i życia Egiptu. W najstarszym okresie związała się jednak nie ze świątyniami, lecz z grobowcami. Wierzono, że dusza (Ka) nadal zamieszkuje ciało po śmierci  - więcej - wierzono, że jeżeli ciało zniszczeje, Ka zamieszka w podobiźnie zmarłego. I dlatego dbano o zachowanie ciała zmarłego przez mumifikowanie go, wyposażenie w przedmioty ulubione przez zmarłego, wznoszenie nad grobem zmarłego wyniosłych piramid. Było to możliwe tylko dla najmożniejszych, dla faraona i jego rodziny, dla dworzan, dla kapłanów.