Sztuka egipska - zarys - 2/4

Pierwsze piramidy były zapewne grobowymi kopcami, później budowano kamienny grób (zwany mastabą). Z czasem, jeszcze w 4 tysiącleciu p.n.e., owe mastaby zmieniły się w schodowe budowle. Znamy imię Imhotepa, architekta piramidy w Sakkarze, wzniesionej ok. r. 2800 dla faraona Dżosera z 3 dynastii.

Pierwsze piramidy były schodowe (piramidy w Sakkarze i w Medum), pełne, z wyjątkiem komór i przedsionka dla przyjęcia duszy Ka i nabożeństw oraz grobowej izby. Z czasem rozwinęły się owe przestrzenie i przybyło im korytarzy i komór oraz dekoracji na ścianach. W czasie pierwszych dynastii oddziaływały na Egipt wpływy idące z Mezopotamii.

Widzimy je w budownictwie pierwszych piramid, wzorowanych na ziguratach, w przedstawieniu zwierząt, w używaniu i zdobieniu cylindrycznych pieczęci.

Piramidy stały się symbolem Egiptu a zarazem budowlami podziwianymi aż do naszych czasów. Najsłynniejsze są trzy piramidy koło Gizy. Zbudowano je dla faraonów Cheopsa, Chefrena i Mykerynosa. Obok znajdowały się kaplice, dalej mniejsze piramidy dworzan, korytarze prowadzące wśród murów, a także Sfinks czyli wyobrażenie samego faraona. Rzędy filarów i belkowanie tworzyły wnętrza grobowych świątyń. Równe, starannie przycinane i gładzone, swymi formami geometrycznymi i czystymi proporcjami przy podkreślaniu ciężaru oddziaływały na świat neolityczny. Obok piramidy Cheopsa odkopano w r. 1954 łódź, na której płynąć miała Nilem dusza faraona w słoneczne zaświaty.

Same piramidy wykonane są z kamiennych bloków. Pamiętajmy, że są to budowle z epoki neolitu, kiedy znano metalowych narzędzi. Mają więc formę prostą i przez to monumentalną.

Piramidy były wyrazem nie tylko wiary w życie pozagrobowe, były też formą kultu słońca: z ich szczytu można je było dosięgnąć wzrokiem w momencie wschodu i zachodu, kształt zaś piramidy miał, wedle niektórych teorii naśladować kształt trójkąta, w jaki układają się promienie zachodzącego słońca.

Piramida Cheopsa liczy 146 m wysokości, 230 m długości z każdego boku. Daje to miarę jej ogromu: 54 tys. m2 powierzchni. Warto dodać, że Egipcjanie nie stosowali zaprawy murarskiej. Kamienie trzymały się własnym ciężarem.

Na wielką piramidę Cheopsa użyto przeszło dwóch milionów głazów o wadze dwu i pół ton. Kiedy piramidy zostały zbudowane? Dawniej sądzono, że czas ich powstania przypada około r. 3000, dziś przesunięto tę datę bliżej połowy 3 tysiąclecia (ok. 2600 p.n.e.).

Świątynia Chefrena składa się z przedsionka i sal filarowych. Całość tworzyła święty okręg zamknięty murami. W salach rozstawione były liczne posągi zmarłego faraona, niektóre w kształcie fantastycznych zwierząt, podobnych do wielkiego Sfinksa.

Rzeźbę egipską w okresie państwa starożytnego cechują powaga i monumentalność form. Nie operuje ona szczegółami, a mimo to wydobywa formę ciała lub stroju, co więcej, podkreśla nawet cechy psychiczne. Jest portretowo wierna, choć nie jest naturalistyczna. Pod względem technicznym stoi wysoko. Rzeźbiarze, pracując w materiale twardym, jak granit i dioryt, rzeźbili z całą swobodą. A przecież pracowali dłutami kamiennymi. Nie znano brązu ani żelaza, tym bardziej stali.

Arcydzieła rzeźby egipskiej znajdują się w wielu muzeach świata: posąg siedzącego na tronie faraona Cheopsa wielkości naturalnej (4 dynastia) w muzeum w Kairze, dalej w Luwrze pisarz ze skrzyżowanymí nogami z Sakkary i drewniana rzeźba kroczącego z laską w ręku wójta. Tu także należą posągi księcia Rahotepa i jego pięknej małżonki w muzeum w Gizie.

Obok rzeźby rozkwitło malarstwo. Miało charakter dekoracyjny i takim pozostało. Egipcjanie mieli odmienne zrozumienie ludzkiej postaci. Chcieli podkreślić wszystkie jej właściwości w ten sposób, że nogi rysowano z profilu a korpus, ręce i oko przedstawiano frontalnie.

Malarstwo egipskie nie straciło nigdy swych powiązań z pismem, tak że nawet w okresie największego bogactwa kolorów były one kładzione podobnie jak w hieroglifach. Mimo schematyzmu malarstwo egipskie zarówno w okresie starożytnym, jak i później, zdobywa się na świetne obrazy zwierząt, roślinności, przedmiotów. Słynny fryz gęsi nad brzegami Nilu świadczy o bystrej obserwacji natury i zdolności do jej odtwarzania. Przemysł artystyczny znał już wszystkie zasadnicze techniki rzemiosł, takich jak stolarstwo, ciesielstwo, obróbka metali (zwłaszcza w zakresie złotnictwa), ceramika i wyroby szklane. Wyjaśnijmy, że Egipcjanie wykształcili w ciągu swe historii przedstawienia obrazkowe przedmiotu żywego i martwego, oznaczające zarówno ów przedmiot, jak i pojęcie z nim związane. W ten sposób człowiek niosący na głowie naczynie oznacza trud dźwigania, gwiazda zza chmury noc, pieczęć czynność zamknięcia i opieki. Z czasem ten rodzaj pisma przybrał charakter sylabiczny. Możemy sobie wyobrazić wielki trud uczonych, którzy kiedyś, począwszy od czasów wyprawy Napoleona do Egiptu, odczytali to pism zwane hieroglificznym.

Ale hieroglify są nie tylko pismem. Ściany świątyń, kolumny, podstawy posągów pokrywają napisy hieroglificzne, tworzące swoistą mozaikę form, która swą zagadkowością oddziałuje na widza.

Państwo starożytne skończyło się wraz z samowładztwem faraonów, a jego miejsce zajęła oligarchia kapłanów i panów feudalnych. Najwybitniejszym dziełem tego okresu jest wspaniała głowa Amenemhata, pełne wyrazu studium godności i władzy. Nie zachowały się wielkie budowle z tego okresu, gdyż za wzorem Mezopotamii były budowane z cegły i zniknęły w ciągu wieków.

dalej
1  2  3  4

.:|| Kontakt || Pytania || Mapa strony || Index || Reklama  ||:.